قضاوت در قرآن

اشاره:
قضاوت و داوری برای حلّ اختلافات و رفع منازعات از قدیمی‌ترین ایّام در میان بشر وجود داشته است، حتی در جوامع بدوی نوعی داوری برای حلّ اختلافات از سوی رئیس قبیله یا نزدیکان او یا شخص معیّنی که برای این کار منصوب می‌شده وجود داشته است، در حقیقت نمی‌توان تاریخچه‌ای برای مسأله‌ی قضا به دست داد، جز این که بگوییم عمر آن همان عمر جوامع انسانی است!
دلیل آن هم روشن است زیرا همان گونه که می‌دانیم طبیعت زندگی بشر یک زندگی اجتماعی و گروهی است، و بی‌شک این زندگی با تمام امتیازاتش میدان برخوردها و تزاحمها است، و به تعبیر دیگر این زندگی گروهی گرچه منبع انواع منافع و برکات برای جوامع انسانی و موجب پیشرفت در تمام جنبه‌های مادی و معنوی است، ولی با این حال مشکلات و نقاط منفی هم دارد، و آن منازعاتی است که همیشه بر سر احقاق حقوق افراد، و دفع تجاوزها صورت می‌گیرد، که اگر با داوری صحیحی حلّ‌ و فسخ نشود جوامع انسانی را مبدل به صحنه‌ی زد و خوردهای دائمی خونین و نابود کننده می‌سازد و کانون فساد می‌شود.
توجه به این نکته نیز لازم است که این اختلاف‌ها و کشمکش‌ها که گاه در میان دو یا چند فرد، و گاه در میان دو قبیله، یا دو کشور ظاهر می‌شود، لازم نیست همیشه ناشی از روح تجاوزگری و خودخواهی و هوی و هوس بوده باشد، بلکه اگر فرض کنیم جامعه‌ای پیدا شود که نمونه‌ی تامّ مدینه‌ی فاضله باشد، و همه از نظر ایمان و تقوا و اخلاق و فرهنگ انسانی در بالاترین سطح قرار داشته باشند باز اختلاف تشخیص و برداشت و سوء تفاهم‌ها و عدم آگاهی به جزئیات حقوق اجتماعی و قوانین موضوعه، ممکن است، سبب بروز کشمکش‌ها برای تشخیص حقوق حقّه افراد گردد.
بنابراین وجود دستگاه‌های قضایی به هر حال جزء بافت جدای ناپذیر جوامع انسانی است که در هر حدّ و هر سطح از فرهنگ و تفکر و اندیشه بوده باشند بدون آن نمی‌توانند زندگی کنند.

فلسفه برده داری در اسلام

چکیده

فلسفه برده داری در نظام حقوقی اسلام پرسشی است که از دیرباز مطرح بوده و در سالهای اخیر بویژه در پایگاههای اینترنتی که بر ضد دین و حکومت اسلامی فعالیت دارند، به صورت جدی تر مطرح گردیده است . مقاله حاضر در صدد آن است تا ضمن بررسی این مساله، اثبات نماید که پذیرش نظام برده داری در آغاز ظهور اسلام، به دلیل تحمیل شرایط زمانی خاص آن دوره بود که برده داری در تمامی جوامع بشری آن روز رایج و ریشه دار بود . از این رو اسلام به جای مقابله یکباره با نظامی ناعادلانه که در تاریخ بشریت ریشه دوانده بود، به مبارزه تدریجی با آن برخاست و با وضع مقررات و دستورهای حکیمانه، به دفاع از حقوق بردگان اهتمام ورزید و نظامی عادلانه را در این خصوص حکمفرما ساخت و در نهایت، این مقررات از مهمترین عواملی بود که موجب گردید تا نظام برده داری ریشه کن شود . رفتار عادلانه و شایسته مسلمانان با بردگان - که ناشی از دستورها و توصیه های دین اسلام در این باره بود - و نیز شواهد تاریخی بسیاری مؤید این ادعاست .

عفو و گذشت‏

عفو و گذشت در جایى است که انسان از پدر و مادر، از زن و فرزند، از اقربا و خویشان و از دوست و آشنا و از مردم، آزارى واذیتى ببیند که آن آزار و اذیت معلول بى‏خبرى، غفلت، جهل، حسد، کم ظرفیّتى و اشتباه و خطاى آزارکننده باشد، در تمام این موارد خداوند مهربان و انبیاى الهى و ائمه طاهرین علیهم السلام و عرفاى شامخ و اولیاى کامل، دستور گذشت و عفو مى‏دهند و پس از عفو دستور به احسان و نیکى درباره آزار دهنده صادر مى‏کنند.

اما اگر انسان در میدان جنگ با کفار و مشرکان روبرو شد، کفار و مشرکانى که به مملکت اسلام و ملّت قرآن هجوم آورده‏اند، جاى عفو و گذشت نیست، بلکه جاى جنگ و جهاد و زمینه نابود کردن دشمن و از بین بردن اعداى دین است، مگر این که دشمن به طور واقع از نقشه شومش برگردد و به خواسته‏هاى مردم مؤمن گردن نهد و خسارات وارده را جبران نماید و از مردم مسلمان طلب صلح کرده و از کردارش به طور مسلّم پشیمان شده باشد و یا در ضمن جنگ، با اسلام عزیز آشنا شده و بخواهد به نحو حقیقت به آغوش اسلام آید، در این مرحله جاى صلح و عفو و گذشت و بردبارى است.

منزلت زن از منظر قرآن

 

دکتر علیرضا صابریان *

چکیده

از دیدگاه قرآن، زن و مرد هویت یکسان داشته و از موهبت‏هاى الهى به یک میزان برخوردارند. این دو مایه ى عفت و آرامش یکدیگرند. اما تفاوت‏هاى انکار ناپذیرى نیز بین این دو وجود دارد. اگر به نظام حقوقى اسلام به صورت مجموعه توجه شود، روشن مى‏شود که اختلافات حقوقى بین زن و مرد در اسلام دقیقا بر واقعیت و حکمت استوار است و هریک به میزان برخوردارى از حقوق، به وظایفى نیز مکلّف گشته اند.

کلید واژگان :

منزلت زن، حقوق زن، ارث زن.

مقدمه

تفاوت‏هاى زن ومرد در وظایف و حقوقى که دارند همواره مورد بحث بوده است. ثمره ى مباحث در دو دیدگاه متقابل ارایه شده است. در یک دیدگاه، زن از سطح انسانیت تنزل مى‏کند و صورت ابزار و وسیله به خود مى‏گیرد. از سوى دیگر، دیدگاهى نیز هیچ تفاوتى بین زن با مرد قایل نمى‏شود و معتقد است زن در همه ى زمینه‏ها همتاى مرد است. این همان فمینیسم است.
این نوشتار بر آن است تا با توجه به کاستى‏هاى دو دیدگاه یاد شده به تحقیق وتبیین دیدگاه قرآن در این باره بپردازد.

ازدواج از دیدگاه قرآن

 

قرآن، کتاب هدایت و سعادت بشری و منبع شایسته‌ای برای درک مفاهیم و مسایل ازدواج است. بر خلاف دیگر کتاب‌های مقدس که رهبانیت و تجرد را مقدس می‌‌شمارند یا آزادی و بی‌بند و باری در اخلاق جنسی را پیشنهاد می‌کنند، قرآن راه میانه را برگزیده است. خداوند متعال می‌فرماید:

وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ؛ و به آنچه خدایت داده است، برای آخرت را بجوی و سهم خود را از دنیا فراموش مکن و هم چنان که خدا به تو نیکی کرده است، نیکی کن و در زمین فساد مجوی، زیرا خدا، فسادگران را دوست نمی‌دارد.[1]

بر اساس همان قاعده‌ کلی ـ وابستگی دیدگاه هر دین و ملتی درباره ازدواج به دیدگاه آن درباره‌ی زن ـ هرگاه در جامعه‌ای زن جایگاه حقیقی خود را به دست آورده، ازدواج نیز از اهمیت فراوانی برخوردار شده است. بر عکس، هرگاه در جامعه‌ای، انسانیتی برای زن فرض نشود و تنها مانند کالای قابل خرید و فروش بدان بنگرند، می‌توان حدس زد که جایگاه ازدواج در آن جامعه چگونه خواهد بود.

آثار و قواعد ازدواج از منظر قرآن

ازدواج همان بهره‏بردارى درست از پدیده غریزه جنسى است که خالق حکیم در وجود انسان قرار داده است و انسان مى‏باید در حد تعادل از آن استفاده کند تا ضمن هماهنگى تشریع با تکوین، زمینه دوام و بقاى نسل بشرى را فراهم آورد.
گروه معارف «شبکه خبر دانشجو»؛ ازدواج به عنوان یک پدیده طبیعى، داراى آثار و فواید فردى و اجتماعى فراوانى است، که در قرآن کریم نیز به برخى از آن‏ها اشاره شده است:

الف- اثر اجتماعى (حفظ نسل)

مهم‏ترین اثر در بعد اجتماعى ازدواج، بلکه راز اصلى این پدیده، استمرار نسل بشرى است. افزون بر اشاره قرآن، امام على (ع) در راز وجود شهوت در انبیا مى‏فرماید: «و اما الشهوه فجعلها الله تعالى فیهم لما اراده من بقائهم فى الدنیا ... فلولا موضع الشهوه، لما اکلوا، فبطل قوه اجسامهم عن تکالیفهم و یبطل حال النکاح، فلایکون لهم نسل ولا ولد، و ما جرى مجرى ذلک، فالشهوه مرکبه فیهم لذلک؛ خداوند بدین جهت در انبیا شهوت قرار داد که مى‏خواست آن‏ها بتوانند در دنیا زندگى کنند ...؛ پس اگر شهوت در آن‏ها نبود، غذا نمى‏خوردند، بدنشان از اداى وظایف باز مى‏ماند و نیروى نکاحشان از بین مى‏رفت، و دیگر نسل و فرزندى نداشتند؛ پس بدین‏ خاطر شهوت در درونشان جاسازى گردید.» «. ر. ک: بحارالانوار، ج 93، ص 89» باید توجه داشت که شهوت در سخن امام اعم از شهوت جنسى و اشتهاى شکمى است، ولى مصداق بارز خواست انسانى شهوت جنسى است.

بررسى جایگاه هنر از دیدگاه قرآن و روایات

 ضرورت توجّه به هنر و بازیافت حدود و ثغور آن، با عنایت به درک قدرت هنر و توجّه به قدرت‏هاى باطل‏کیش به جایگاه هنر و ظهور نهضت اسلامى و عدم بازیافت مرزهاى بایسته هنر، موضوع مورد بحث در رساله است.جهانى بودن زبان هنر در میان راه‏هاى مختلف پیام‏رسانى و برخوردارى از سرعت و پذیرش بیشتر آن در انتقال پیام، همگى حکایت از قدرت هنر دارد؛ قدرتى که مى‏تواند به راحتى مرزهاى جغرافیایى را در نوردد و محدودیت‏هاى زبان‏هاى گوناگون ملّت‏ها را پشت سر نهد و در دورترین نقاط جهان، میلیون‏ها نگاه را واله زیبایى خود سازد و لبخند بر لب‏ها بنشاند، حتّى در عصر سیاست نیز هنر، قدرت خود را آشکارا نشان داده است. یک خطابه آتشین یا شعر نغز و حماسى، یا فیلمى شورانگیز، به راحتى مى‏تواند ملّتى را علیه یک نظام بشوراند. این پایان‏نامه در هشت فصل فراهم آمده است. نگارنده ابتدا در دیباچه، ضرورت توجّه به هنر و بازیافت حدود و ثغور آن را با عنایت به سه مطلب، روشن نموده است: ۱ . قدرت هنر، ۲ . توجّه قدرت‏هاى باطل‏کیش به جایگاه هنر، ۳ . ظهور نهضت اسلامى و عدم بازیافت مرزهاى بایسته هنر.

جایگاه شورا از دیدگاه اسلام

مقدمه

پس از چند دهه بحران و آشفتگی در تمامی ابعاد سیاسی, اجتماعی, فرهنگی, اقتصادی, نظامی و... که با دخالت قدرت‌های بیگانه آغاز و با قدرت طلبی وجهالت احزاب و گروهای داخلی ادامه یافت, اینک به فضل خداوند با پشت سرگذاشتن بحران‌های کمر شکن, مردم مسلمان افغانستان, فصل جدیدی را به تجربهنشسته است.

قانوناساسی کشور, تدوین و تصویب شده و جمهوری اسلامی بر اساس قانون اساسی شکلیافته و دولت قانونی برخاسته از آرای آزاد و مستقل ملت روی کار آمده است, امیدها و آرزوها دو باره در دل میلیون‌ها انسان مظلوم و محروم جوانهزده،.گام بعدی که باید با وحدت و همبستگی ملی برداشته شود, انتخابنمایندگان برای تشکیل«شورای ملی» است که با انشا الله ملت فهیم و با تجربهافغانستان, با آگاهی و هوشیاری کامل, این گام را نیز به خوبی بر خواهدداشت.

حجاب از منظر قرآن

آنچه در این مقاله ارائه می شود، بررسی آیاتی از قرآن مجید است که در بردارنده احکام پوشش برای همه افراد جامعه، اعم از مرد و زن و حفظ حریم خانواده و افراد آن و در نهایت، کل جامعه است. پوشش و برای حفظ سلامتی روح و جسم افراد خانواده و جامعه از آفت هاست که اگر چه محدودیت هایی در رفتار و منش فردی ایجاد می کند، ولی با توجه به مصالح و منافعی که یکایک افراد جامعه از آن برخوردار می شوند، این محدودیت ها کم اهمیت هستند. تشریع این گونه احکام، مانند بسیاری از احکام دیگر اسلام، ناشی از زندگی اجتماعی است. بدیهی است هر قدر اجتماعات و جوامع بشری پیشرفت می کند، محدودیت های فردی بیشتر می شود. در احکام مربوط به پوشش و حفظ حریم افراد، زنان به دلیل آسیب پذیرتر بودن ازجایگاه ویژه ای برخوردارند و احکام خاصی برای حفظ حریم آنان تشریع شده است.
آیا مربوط به پوشش در دو سوره نور و احزاب آمده است.

وحدت از دیدگاه قرآن و سنت

چکیده

این پژوهش در موضوع «وحدت از دیدگاه قرآن و سنت» طی سه فصل تدوین شده است، که فصل اول؛ شامل کلیات موضوع در سه گفتار ارایه شده است. گفتار اول به تعریف و حدت از دو منظر لغوی و اصطلاحی پرداخته وانگهی مفهوم وحدت اسلامی، اجتماع و جامعه را تبیین نموده است. گفتار دوم شامل طرح پیشینة موضوع در دو بخش تاریخی و نگارشی می‌باشد. و گفتارسوم، تبیین ضرورت و اهداف را به عهده دارد، که در آنها ایجاد همسویی علمی و عملی مسلمانان، تقویت پژوهش آزاد و علمی، و پیشنهاد راه‌کار مسالمت‌آمیز زندگی بر اساس قرآن کریم مهم جلوه می‌کنند. فصل دوم؛ به تبیین وحدت از نگاه قرآن اختصاص دارد، که در دو گفتار بیان گردیده است. گفتار اول مبانی وحدت را با آیه‌های قرآنی با تأکید بر توحید، خلقت از منبع واحد تحلیل می‌کند؛ و با نگرش بر منشأ خلقت واحد و پیروی از رهبر واحد، وحدانیت الهی را از مبانی مهم و برجستة وحدت می‌داند. گفتار دوم عوامل ایجاد وحدت را با تکیه برآیه‌های قرآنی تبیین می‌نماید، که تقوای الهی، الفت و دوستی بین مسلمانان و انسانها و اعتصام به حبل‌الله و امت واحده، از جمله عوامل برجسته و مؤثر در پیدایش وحدت به شمار می‌رود. در فصل سوم؛ وحدت در نگاه سنّت در سه گفتار مطرح شده است، که در گفتار اول؛ حضرت پیامبر^(ص) مصلحت‌بینی، پیروی از اهل‌بیت^(ع)، و...را مایة تحقق وحدت اسلامی می‌داند. در گفتار دوم؛ امام علی^(ع) نیز از عوامل ایجاد وحدت، سیرة پیامبر اکرم^(ص) را مهم دانسته، سیرة عملی امیرمؤمنان^(ع) وحدت اسلامی را قوام بخشیده است، او به وحدت دستور می‌دهد و از اختلاف نهی می‌کند و جامعة اسلامی را به اخلاق نیک، احترام با همدیگر، مصلحت‌اندیشی، صلة رحم و..فرا می‌خواند. در گفتار سوم؛ امام حسن^(ع) صلح با معاویه را در راستای تحکیم وحدت توصیف می‌کند.فصل چهارم در دو گفتار موانع و راه‌کارهای وحدت را توضیح می‌دهد، که در گفتار اول موانع به بیرونی و درونی تقسیم شده‌، از آن میان سلطة غرب و ناسیونالیسم قابل یاد آوری است. در گفتار دوم راه‌های ایجاد وحدت در مؤلفه‌های اعتقادی، علمی، سیاسی و اجتماعی مورد توجه قرار گرفته است، که ایمان به خدا، اعتصام به حبل‌الله، مناظرات علمی، توجه به مشترکات و حفظ حرمت همدیگر از شاخصه‌های مهم وحدت آفرین در بین جامعه می‌باشد. در نهایت این پژوهش با طرح نتیجه پایان یافته است.

 کلید واژه‌ها: وحدت اجتماعی، قرآن، راه‌کارها، وحدت اسلامی، موانع، امت، جامعه، مسلمانان، خالق واحد، حبل‌الله.

منبع: مجله تخصصی اندیشه تقریب، 1388، شماره 22