نگاهی به نظام الگوی مصرف از منظر قرآن و سنت اهل بیت و طهارت (ع)

مقدمه :

شاید اگر بخواهیم به هدف اصلی و اساسی انقلاب جهانی از آدم(ع) تا خاتم(ص) تا عصر حاضر برسیم و اهداف آموزه های وحیانی را در طول تاریخ بشریت تحقق بخشیم و تمدن اسلامی را چنان که فلسفه دین و حکمت آفرینش است در زمین مستقر سازیم و امکان رشد و تعالی و تکامل برای همه بشریت فراهم آوریم، می بایست به الگوهای مصرف به عنوان یکی از مولفه های اصلی تمدن سازی توجه کنیم. از این رو بخش عمده ای از آموزه های وحیانی قرآن و اسلام، بیان اصول و مطالبی است که به حوزه اقتصاد و چگونگی مدیریت آن باز می گردد.

اگر رهبر معظم انقلاب چندین سال پیش فرمان بسیج عمومی برای تمدن سازی می دهد و هر سال براساس آن راهبرد اساسی و اصلی در نامگذاری سال ها برای مدیریت کشوری، نامی خاص برمی گزیند، همه این نامگذاری ها در راستای دستیابی به تمدن جهانی اسلامی است که آرمان همه بشریت در طول تاریخ و فلسفه و حکمت حرکت ها و قیام های همه پیامبران و امامان(ع) بوده است.

درآمدی بر اسلام و آینده‌پژوهی

چکیده

پیش‌بینی آینده یکی از دغدغه‌های همیشگی بشر بوده است. امروزه با پیشرفت دانش، ترکیب علوم گوناگون این امکان را به بشر داده است که با استفاده از دانش، مسیر زندگی آینده را طراحی کند. شریعت مقدّس اسلام با بهره‌مندی از منابع غنی، می‌تواند شیوه‌ها و منابع آینده‌‌پژوهی را غنا ببخشد. دانشمندان مسلمان با تأمّل در موضوعات مرتبط با آینده‌پژوهی، مانند زندگی جاودان اخروی، عصر ظهور، قضا و قدر، و پیش‌بینی‌های بیان شده در روایات دینی، فصل جدیدی در این دانش ایجاد کرده‌اند.

   تبیین آیندة انسان در امتداد زندگی جاودان اخری، از تفاوت‌های اساسی بین آینده‌‌پژوهی اسلامی با آینده‌پژوهی‌های متداول است. تبیین تفاوت‌های آینده‌پژوهی طراحی شده به وسیلة بشر، با آیندة قطعی وعده داده شدة عصر ظهور از مهم‌ترین تلاش‌های علمی دانشمندان این حوزه است. تعمیق تفکر آینده‌پژوهی نیازمند تبیین رابطه با موضوع «قضا و قدر» است؛ به گونه‌ای که انسان نقش خود را در تدوین قضا و قدر الهی بداند. همچنین یکی از مسائل مطرح در منابع اسلامی، روایات معتبری است که بخشی از آینده را برای بشر پیش‌بینی کرده است. این روایات سختی پیش‌بینی آینده را از دوش بشر برداشته، اما اقدام‌ها و طرح‌ریزی برای آینده را بر دوش او نهاده است. آمادگی حوزه‌های علمیه برای تأمّل در این عرصه‌، بستر مناسبی برای تحوّلات در پیش رو فراهم خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها: آینده، آینده‌پژوهی، ظهور، قضا و قدر، زندگی جاودان، پیش‌بینی.

 

جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن و سنت

چکیده

آیات فراوانی در قرآن کریم مشاهده می‌شود که مسلمانان را به امر به معروف و نهی از منکر دعوت می‌نماید. گرچه آیات وارده درباره‌ی این موضوع فراوان است اما با اندکی درنگ در آیات شریفه متوجه می‌شویم که خداوند تعالی در تشریع و بیان این امر روش خاصی دارد.

به طور کلی سه محور در نحوه‌ی بیان و تشریع این فریضه در قرآن کریم به چشم می‌خورد:

محور اول: اشاره و ترغیب مخاطب به امر به معروف و نهی از منکر؛ محور دوم: هشدار و تنبیه مخاطب نسبت به عقوبت ترک این فریضه؛ محور سوم: الزام مکلفین به آن و محور چهارم: قرار دادن وصف لازم برای این عمل.

شاید وجود چنین سلسله مراتبی در تشریع امر به معروف و نهی از منکر، اهمیت و جایگاه آن و مهم‌تر از همه صعوبت و دشواری انجام آن باشد؛ لذا ابتدا خداوند عالم انسان‌ها را آماده‌ی قبول آن نموده و سپس آن را بر مکلفین واجب نموده است.

با مراجعه به دیدگاه‌های مفسرین پیرامون آیات ناظر به امر به معروف و نهی از منکر مشاهده می‌کنیم که درباره‌ی وجوب عینی و کفایی بودن این فریضه بین مفسرین اختلاف‌نظر وجود دارد؛ اما این مسأله از اهمیت آن نمی‌کاهد، زیرا ما چه قائل به وجوب عینی آن باشیم و چه وجوب کفایی، این فریضه بر همه‌ی امت واجب بوده و طبق مفاد آیات شریفه همواره باید گروهی از میان جامعه‌ی اسلامی که واجد شرایط خاص و مجهز به ویژگی‌های معینی بوده نسبت به انجام این وظیفه‌ی خطیر قیام نمایند.

هم‌چنین اخبار و روایات فراوانی در منابع روایی وجود دارد که شامل تأکیدات شدید و عبارات صریح در این‌باره است. با بررسی روایات می‌توان اخبار وارده را در خصوص موضوع امر به معروف و نهی از منکر به سه دسته تقسیم نمود:

دسته‌ی اول: اخباری که دلالت بر اصل وجوب امر به معروف و نهی از منکر به شکل مؤکد دارند؛ دسته‌ی دوم: اخباری که دلالت بر اهمیت این فریضه نسبت به دیگر فرایض الهی دارند و دسته‌ی سوم: اخباری که شامل تحذیر ترک و بیان عواقب ترک این فریضه می‌باشند.

 

واژگان کلیدی: امر به معروف و نهی از منکر، قرآن، سنت

keywords: enjoin the good, forbid of wrong, quran, tradition

 

 

اقتصاد از دیدگاه قرآن کریم‌

چکیده

یکى از اهداف ارزشمند انقلاب اسلامى ایران تدوین مبانى علوم انسانى از جمله اقتصاد از دیدگاه وحى و اهل بیت وحى(علیهم السلام)است که به منظور تدبیر بهینه امور اجتماعى اقتصادى صورت مى گیرد.مقاله حاضر، که در آن «مبانى اقتصاد از دیدگاه قرآن کریم» مورد بررسى قرار گرفته، گامى هرچند ابتدایى اما بدیع و راهگشا در این خصوص است. در این بررسى، خاطرنشان شده که از منظر قرآن کریم، اقتصاد سالم و رشدیابنده مبتنى بر اصول ذیل است: شناخت و تدبیر امور اقتصادى از راه تفقّه، تعقل، اعتقاد به توحید (تجلّى توحید در اقتصاد)، اعتقاد به معاد، اعتقاد به مظهرى از عبودیت بودن عملیات اقتصادى، دخالت دولت در اقتصاد، عدالت در عملیات اقتصادى و تزکیه

عوامل موثر در توسعه فرهنگی از دیدگاه قرآن و سنت

چکیده:

 از جمله مباحث مهم و کلیدی که نقش موثر و بسزائی در بحث توسعه فرهنگی دارد، عوامل موثر در توسعه فرهنگی است. که این عوامل شامل دولت یا حکومت اسلامی، مردم و عوامل فراملی و جهانی می باشد. در این مقاله سعی شده است علاوه بر تشریح و آشنا ساختن با کلیات آنها، از دیدگاه قرآن و سنت نیز  بررسی شود. و با آوردن آیات و روایات مربوط به بحث مزبور، با الگو پذیری از حیات معنوی و فرهنگی و حکومت جهانشمول پیامبر گرامی اسلام      حضرت محمد( ص) بهترین الگوی توسعه فرهنگی و بعبارتی الگویی بهتر از الگوی دیگران ارایه شودهمچنین در این مقاله تا آنجا که لازم و مقدور بوده مسایل مربوطه با استفاده از نظرات و آیات و روایات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

کلید واژه ها: توسعه، فرهنگ، توسعه فرهنگی

  

اقتصاد در قرآن

قرآن کریم برای فقر، واژه هایی مانند فقر، فقیر، فاقره، ضعیف، مستضعف، مسکین و مسکنة؛ و برای غنا، واژه هایی چون غنیّ، اغنیاء، ذامال، ذوعسرة، میسرة، ملاء، مترفین و مستکبرین را به کار برده است.

در معنای کلمه ی مسکین اختلاف وجود دارد. بعضی آن را فقیری دانسته اند که وضعیت بدتری (اَسوَاُ حالاً) دارد و برخی عکس آن را گفته اند. گاهی در قرآن، این کلمه بکار رفته و منظور، بیش تر فقر قدرت است، نه کسی که مال و ثروتی نداشته باشد و به عبارتی فقر مطلق، منظور نیست. "اما کشتی برای مساکین بود"(کهف، 79)شبیه این تعبیر در روایات ائمه نیز وجود دارد. عبارت "مسکینُ ابن آدَم"در نهج البلاغه و روایات فراوان دیده می شود.

استراتژی قرآن در مواجهه با انحرافات اجتماعی

چکیده

جامعه ای سالم است که از امنیت جانی، مالی، منزلتی، عاطفی و ارزشی برخوردار باشد، در مقابل جامعه ای نابهنجار است که فاقد این معیارها باشد؛ بنابراین انحرافات اجتماعی با توجه به این معیارها به پنج دسته کلی قابل تقسیم است که هر یک شامل اقسام مختلفی می شود.
مهمترین هنجارهای جامعه اسلامی هنجارهای مربوط به امنیت ارزشی و اخلاقی است و هر آنچه امنیت اخلاقی و ارزشی را به طور خاص به خطر می اندازد، انحراف ارزشی محسوب می شود. هرچند سایر انحرافات نیز در آسیب رساندن به ارزش و عقاید در جامعه اسلامی بی ارتباط نیستند، اما آسیب آنها به دیگر مقولات پنجگانه آشکارتر است.
در این نوشتار، به نحو اجمال انحرافات ارزشی از منظر قرآن کریم مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته است که عبارتند از: کفر، شرک، ارتداد، نفاق، بدعت، شبهه افکنی در دین، پذیرش ولایت بیگانگان، لذت طلبی، تسامح در دین داری، شیوع حس گرایی، پندارگرایی، مشارکت در ناهنجاری و توصیه به آنها و نهی از ارزش ها و هنجارها، غنا، لهو، انحرافات جنسی و مشروبات الکلی.
***

مفهوم اقتدار ملی

چکیده

در آثار استاد مطهری به طور مشخص تعریفی درباره قدرت نمی توان یافت اما از تفاوتی که میان قدرت و قوت قائلند می توان دریافت که قوه یا استعداد امری است درونی اما قدرت بیشتر مواقع و نه به طور کلی بر امر بیرونی نظیر تکنولوژی، سازمان های اجتماعی و نظامی و نظم و انتظام قابل تطبیق است.

به اعتقاد استاد اقتدار از اصول ثابت جامعه اسلامی است و جامعه مسلمانان ضعیف را نمی توان جامعه ای اسلامی نامید. بر مسلمین واجب است که اقتدار کسب کنند و برای یافتن اقتدار مقدمات اقتدار نیز بر آنان واجب می گردد. بر این مبنا در اندیشه مطهری تمام علومی که مورد نیاز جامعه اسلامی است علوم اسلامی خوانده شده است و بر مسلمانان واجب است درعلوم متخصص شوند و حال آنکه در میان متفکرین دینی افرادی که شاخص جامعه اسلامی را «اخلاق» با «احکام» می دانند، بیشترند. استاد مطهری نه تنها اخلاق را از ارکان جامعه اسلامی می دانند، که برای اقتدار نیز به همان اندازه اهمیت قائلند.

قدرت در اندیشه مرحوم مطهری محدود به قدرت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی و به طور کلی مادی نیست. قدرت معنوی در اندیشه ایشان جایگاهی رفیع دارد. به نظر وی قدرت بیرونی بدون اراده و اقتدار درونی ارزش ندارد و قابل دوام نیست. ایشان با عارفان مسلمان هم عقیده اند و سخت به سخن اقبال لاهوری اعتقاد دارند که قبل از به دست آوردن آهن باید شخصیتی محکم مانند آهن داشت و با متصوفه در این رأی مخالفند که فقط باید

اقتصاد از منظر قرآن

مقدمه

کتاب هایی که در دانشگاه ها و مراکز علمی و تحقیقاتی در مورد اقتصاد نوشته میشود معمولاً به بررسی مشکلات روزمره مردم می‌پردازد و آنها را در قالب بحث‌های نظری و ریاضی مطرح می‌کند و دیگر اینکه اکثر این کتاب ها خاستگاه غربی دارند و از مفاهیم اسلامی تهی هستند و با کیفیت زندگی مسلمانان فاصله دارند.در این مقاله تلاش شده است که اقتصاد از دیدگاه قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد. هدف از بحث مقاله اثبات این مهم است که قرآن کریم یک نظام اقتصادی مناسب را با اهداف کلی خود هدایت می‌کند و خطوط کلی آن را ترسیم می‌نماید.

نمونه‌ای از آیات اقتصادی قرآن

1ـ"معادن" (رعد/3 ـ 4 و حجر/ 19 ـ 23)

2ـ"کشاورزی"ـ روز دهقان اول مهرماه (انعام/95 و 141)

3ـ"تعاون و همکاری"ـ روز تعاون 23 اردیبهشت (مائده/2)

4ـ"خرید و فروش" (انعام/153 ـ اعراف/85 ـ هود/84 الی 86)

5ـ"منابع طبیعی"ـ هفته منابع طبیعی22 الی 15اسفند (نحل/10ـ13)

7ـ"امداد و کمک رسانی"ـ تشکیل کمیته امداد در 14/12/57 (توبه/60)

8ـ"مسکن و خانه‌سازی"ـ تشکیل بنیاد مسکن در 21/1/58 (اعراف/ 7 و نحل/80ـ82)

9ـ"قرض الحسنه" (بقره/245 ـ مائده/12 ـ‌ حدید/10ـ مزمل/20 ـ تغابن/19 ـ حدید/18)

10ـ"بانکداری بدون ربا"ـ روز ملی شدن بانکهای ایران در 17/3/58 (آل عمران/120 و روم/39)