منزلت زن از منظر قرآن

 

دکتر علیرضا صابریان *

چکیده

از دیدگاه قرآن، زن و مرد هویت یکسان داشته و از موهبت‏هاى الهى به یک میزان برخوردارند. این دو مایه ى عفت و آرامش یکدیگرند. اما تفاوت‏هاى انکار ناپذیرى نیز بین این دو وجود دارد. اگر به نظام حقوقى اسلام به صورت مجموعه توجه شود، روشن مى‏شود که اختلافات حقوقى بین زن و مرد در اسلام دقیقا بر واقعیت و حکمت استوار است و هریک به میزان برخوردارى از حقوق، به وظایفى نیز مکلّف گشته اند.

کلید واژگان :

منزلت زن، حقوق زن، ارث زن.

مقدمه

تفاوت‏هاى زن ومرد در وظایف و حقوقى که دارند همواره مورد بحث بوده است. ثمره ى مباحث در دو دیدگاه متقابل ارایه شده است. در یک دیدگاه، زن از سطح انسانیت تنزل مى‏کند و صورت ابزار و وسیله به خود مى‏گیرد. از سوى دیگر، دیدگاهى نیز هیچ تفاوتى بین زن با مرد قایل نمى‏شود و معتقد است زن در همه ى زمینه‏ها همتاى مرد است. این همان فمینیسم است.
این نوشتار بر آن است تا با توجه به کاستى‏هاى دو دیدگاه یاد شده به تحقیق وتبیین دیدگاه قرآن در این باره بپردازد.

ازدواج از دیدگاه قرآن

 

قرآن، کتاب هدایت و سعادت بشری و منبع شایسته‌ای برای درک مفاهیم و مسایل ازدواج است. بر خلاف دیگر کتاب‌های مقدس که رهبانیت و تجرد را مقدس می‌‌شمارند یا آزادی و بی‌بند و باری در اخلاق جنسی را پیشنهاد می‌کنند، قرآن راه میانه را برگزیده است. خداوند متعال می‌فرماید:

وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَهَ وَلَا تَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِن کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ ؛ و به آنچه خدایت داده است، برای آخرت را بجوی و سهم خود را از دنیا فراموش مکن و هم چنان که خدا به تو نیکی کرده است، نیکی کن و در زمین فساد مجوی، زیرا خدا، فسادگران را دوست نمی‌دارد.[1]

بر اساس همان قاعده‌ کلی ـ وابستگی دیدگاه هر دین و ملتی درباره ازدواج به دیدگاه آن درباره‌ی زن ـ هرگاه در جامعه‌ای زن جایگاه حقیقی خود را به دست آورده، ازدواج نیز از اهمیت فراوانی برخوردار شده است. بر عکس، هرگاه در جامعه‌ای، انسانیتی برای زن فرض نشود و تنها مانند کالای قابل خرید و فروش بدان بنگرند، می‌توان حدس زد که جایگاه ازدواج در آن جامعه چگونه خواهد بود.

آثار و قواعد ازدواج از منظر قرآن

ازدواج همان بهره‏بردارى درست از پدیده غریزه جنسى است که خالق حکیم در وجود انسان قرار داده است و انسان مى‏باید در حد تعادل از آن استفاده کند تا ضمن هماهنگى تشریع با تکوین، زمینه دوام و بقاى نسل بشرى را فراهم آورد.
گروه معارف «شبکه خبر دانشجو»؛ ازدواج به عنوان یک پدیده طبیعى، داراى آثار و فواید فردى و اجتماعى فراوانى است، که در قرآن کریم نیز به برخى از آن‏ها اشاره شده است:

الف- اثر اجتماعى (حفظ نسل)

مهم‏ترین اثر در بعد اجتماعى ازدواج، بلکه راز اصلى این پدیده، استمرار نسل بشرى است. افزون بر اشاره قرآن، امام على (ع) در راز وجود شهوت در انبیا مى‏فرماید: «و اما الشهوه فجعلها الله تعالى فیهم لما اراده من بقائهم فى الدنیا ... فلولا موضع الشهوه، لما اکلوا، فبطل قوه اجسامهم عن تکالیفهم و یبطل حال النکاح، فلایکون لهم نسل ولا ولد، و ما جرى مجرى ذلک، فالشهوه مرکبه فیهم لذلک؛ خداوند بدین جهت در انبیا شهوت قرار داد که مى‏خواست آن‏ها بتوانند در دنیا زندگى کنند ...؛ پس اگر شهوت در آن‏ها نبود، غذا نمى‏خوردند، بدنشان از اداى وظایف باز مى‏ماند و نیروى نکاحشان از بین مى‏رفت، و دیگر نسل و فرزندى نداشتند؛ پس بدین‏ خاطر شهوت در درونشان جاسازى گردید.» «. ر. ک: بحارالانوار، ج 93، ص 89» باید توجه داشت که شهوت در سخن امام اعم از شهوت جنسى و اشتهاى شکمى است، ولى مصداق بارز خواست انسانى شهوت جنسى است.