فلسفه برده داری در اسلام

چکیده

فلسفه برده داری در نظام حقوقی اسلام پرسشی است که از دیرباز مطرح بوده و در سالهای اخیر بویژه در پایگاههای اینترنتی که بر ضد دین و حکومت اسلامی فعالیت دارند، به صورت جدی تر مطرح گردیده است . مقاله حاضر در صدد آن است تا ضمن بررسی این مساله، اثبات نماید که پذیرش نظام برده داری در آغاز ظهور اسلام، به دلیل تحمیل شرایط زمانی خاص آن دوره بود که برده داری در تمامی جوامع بشری آن روز رایج و ریشه دار بود . از این رو اسلام به جای مقابله یکباره با نظامی ناعادلانه که در تاریخ بشریت ریشه دوانده بود، به مبارزه تدریجی با آن برخاست و با وضع مقررات و دستورهای حکیمانه، به دفاع از حقوق بردگان اهتمام ورزید و نظامی عادلانه را در این خصوص حکمفرما ساخت و در نهایت، این مقررات از مهمترین عواملی بود که موجب گردید تا نظام برده داری ریشه کن شود . رفتار عادلانه و شایسته مسلمانان با بردگان - که ناشی از دستورها و توصیه های دین اسلام در این باره بود - و نیز شواهد تاریخی بسیاری مؤید این ادعاست .

عفو و گذشت‏

عفو و گذشت در جایى است که انسان از پدر و مادر، از زن و فرزند، از اقربا و خویشان و از دوست و آشنا و از مردم، آزارى واذیتى ببیند که آن آزار و اذیت معلول بى‏خبرى، غفلت، جهل، حسد، کم ظرفیّتى و اشتباه و خطاى آزارکننده باشد، در تمام این موارد خداوند مهربان و انبیاى الهى و ائمه طاهرین علیهم السلام و عرفاى شامخ و اولیاى کامل، دستور گذشت و عفو مى‏دهند و پس از عفو دستور به احسان و نیکى درباره آزار دهنده صادر مى‏کنند.

اما اگر انسان در میدان جنگ با کفار و مشرکان روبرو شد، کفار و مشرکانى که به مملکت اسلام و ملّت قرآن هجوم آورده‏اند، جاى عفو و گذشت نیست، بلکه جاى جنگ و جهاد و زمینه نابود کردن دشمن و از بین بردن اعداى دین است، مگر این که دشمن به طور واقع از نقشه شومش برگردد و به خواسته‏هاى مردم مؤمن گردن نهد و خسارات وارده را جبران نماید و از مردم مسلمان طلب صلح کرده و از کردارش به طور مسلّم پشیمان شده باشد و یا در ضمن جنگ، با اسلام عزیز آشنا شده و بخواهد به نحو حقیقت به آغوش اسلام آید، در این مرحله جاى صلح و عفو و گذشت و بردبارى است.